Kariyer, bir kişinin yaşamak için ne yaptığını oluşturan bir dizi iş olarak tanımlanabilir. Kariyer planlaması, kişinin kariyer hedeflerini ve kişisel yeteneklerini yerine getirme fırsatlarıyla sistematik olarak eşleştirme sürecidir.
Kariyer planlamanın diğer tanımlamalarına bakacak olursak, bir çalışanın gelecekteki değerini artırma sürecidir. Bir kariyer planı, bir bireyin meslek, organizasyon ve kariyer yolu seçimidir.
Kariyer planlama, bireyleri bilgiyi keşfetmeye ve toplamaya teşvik eder, bu da onların sentezlenmesine, yetkinlik kazanmasına, karar vermesine, hedefler belirlemesine ve eyleme geçmesine olanak tanır. Çalışanların iş-yaşam dengesi için strateji oluşturmalarına yardımcı olan insan kaynakları geliştirmenin önemli bir aşamasıdır.
Kariyer ve Kariyer Planlaması
Kariyer planlama, kişinin kariyer hedeflerini ve bu hedeflere giden yolu seçtiği sistematik süreçtir.
Organizasyon açısından bakıldığında, çalışanların organizasyonun ihtiyaçları bağlamında kapasiteleri açısından kariyerlerini planlamalarına yardımcı olmak anlamına gelir. Kariyer planlamasını organizasyon içinde bir süreç olarak ele alan kariyer planlaması, çalışanların organizasyonda zaman içinde ilerleyebilecekleri yolları geliştirmeyi amaçlayan personel yönetiminin bir parçasıdır.
Kariyer terimi, bir kişinin takip ettiği faaliyetlerde başarılar veya daha yüksek görevler/ pozisyonlar açısından ilerleme anlamına gelir. Kariyer, bir yaşam süresi boyunca sürdürmeye değer faaliyetler kümesinin bireysel ve kurumsal tanımını yansıtır.
Kariyerin iki yönünden söz edilebilir:
Bir dizi iş tanımına ve organizasyonel normlara yansıtılan bir kariyer ve bir organizasyondaki belirli bir pozisyonun hakları ve görevleri. Örneğin, organizasyon başkanının belirli görevleri yerine getirmesi beklenir. Belirli sorumluluklar taşır ve belirli kurumsal performans alanlarından sorumlu tutulur.
Bireyin yaptığı iş için kazandığı ödüller –para, prestij, örgütsel üyelik, zorlu çalışma, özgürlük ve diğer memnuniyetlerdir. Aradığı ödül, bir işte aradığı iş değerleri olarak düşünülebilir.
Bu değerler aynı zamanda, bireyin karşılamaya çalıştığı temel bir ihtiyaç modelini de yansıtır. Bu nedenle, organizasyon başkanı olarak, bir dizi insanı ve kaynağı etkilemek ve kontrol etmek için temel ihtiyacını uygulamaya çalışabilir ve başarılı bir şekilde bir şeyler inşa etme veya bir şeyi başarmak zorluğuyla başa çıkmaya çalışıyor olabilir. Bu onun yeterliliğinin kanıtıdır.
Çalışanların en iyilerini elde tutmak isteyen kuruluşlar, onlar için kariyer geliştirir. Çalışanları için ödüllendirici ve anlamlı kariyer yaratabilirler. Çalışan bir kariyer geliştirmeye ilgi duyuyorsa ve amiri kendisine iyi tavsiyelerde bulunabiliyorsa, kariyer planlaması daha etkilidir.
Dolayısıyla, kariyer planlaması paylaşılan bir sorumluluktur. Bireyin gelişimi, ancak örgütsel ihtiyaçları karşılamak için kendilerini geliştirirken ihtiyaçlarının da karşılandığının farkına vardıklarında mümkündür.
Kariyer yolları, organizasyon içinde ve görev gereksinimleri dâhilinde her birey için tasarlanmaz. Kariyer yolları çeşitli tasarlanır ve kuruluşun desteğine sahip bireyler ihtiyaçlarına, yeteneklerine, ilgi alanlarına bağlı olarak kendilerini dilek-dikleri gibi geliştirme seçeneğine sahiptir.
İhtiyaçların ve arzuların birleşimi, bir kariyere başlama dürtüsü yaratan kariyer dayanağı görev görür. Bu dürtüler, risk alan yenilikçilik ve özerklik arzusunun yanı sıra, teknik ve yönetimsel yeterliliğine dayanmaktadır.
Kariyer, bir kişinin çalışma hayatı boyunca işgal ettiği tüm pozisyonlar olarak tanımlanabilir. Kariyer planlama, kişini kariyer hedeflerini ve bu hedeflere giden yolu seçtiği süreçtir. Ana odak noktası, çalışanların kişisel hedefler ile organizasyonlarda gerçekçi olarak mevcut olan fırsatlar arasında daha iyi bir eşleşme elde etmelerine yardımcı olmaktır.
Her çalışanın, işyerinde sürekli olarak büyümek ve yeni zirvelere tırmanma arzusu vardır. Yeterli fırsatı varsa, kariyer hedefini takip edebilir ve potansiyelini tam olarak kullanabilir.
Kariyer Planlama ve İnsan Kaynakları Yönetimi
Bir organizasyonda kariyer planlamasına yardımcı olma, kuruluşun insan kaynakları yönetimi birimine aittir. Bu kişiler çalışanları gözlemler ve kuruluş içinde kimin hangi pozisyona yerleştirileceğine karar verirler.
Kariyer planlamasının kuruluş içindeki amaçlarına bakacak olursak;
- Gerçekten hak eden çalışana uygun tanıtım fırsatlarını sağlamak,
- Yetkin ve yetenekli eğitimli adayı şirkete çekmek ve onları organizasyonda tutmak,
- Çalışanlar arasında motivasyon ve morali geliştirmek ve artırmak,
- Çalışanların kendilerini geliştirmelerini sağlamak ve onları gelecekteki çeşitli zorluklarla başa çıkmaya hazır tutmak,
- Bazı çalışanların yerleştirilmesinde hatalar varsa personel yerleştirmeyi düzeltmek,
- Bir organizasyonun içinde yönetim rezervlerinin kullanımını optimize etmek,
- Çalışan memnuniyetsizliğini ve değişim hızını azaltmak.
Hedefleri
Kariyer planlamasının temel hedefleri şunlardır:
Yönetim düzeyinde emeklilik, istifa ve ölüm gibi nedenlerle ortaya çıkabilecek açık pozisyonlar kariyer planlaması ile öngörülmektedir.
Kariyer planlaması, çalışanların yeteneklerine ve daha lüksek pozisyonlar için eğitilme ve geliştirme istekliliğine uygun kariyerlerini planlar.
Becerileri iş gereksinimleriyle yakından eşleştirerek ve terfi fırsatları sunarak çalışanların moralin ve motivasyonunu artırır.
Kariyer planlamasının temel amacı, çalışkan ve yetenekli çalışanlardır. Çalışan devir hızının düşük olması durumunda işgücü daha istikrarlı hale gelir. Organizasyonun terfi ve kariyer gelişimi için fırsat sağlaması, çalışanların daha fazla sadakatini kazanır. Bu, yeni insanları işe alma maliyetini düşürmeye yardımcı olur. Dahası insanlar şirket içinde büyüdükçe, benzersiz bir şirket kültürü gelişebilir.
Kariyer planlaması, işletmenin genişlemesinin ve büyümesinin kolaylaştırılmasında hayati bir rol oynar. İleride açık iş pozisyonlarını doldurması gereken çalışanlar, zamanında tespit edilip geliştirilebilir.
Sistematik kariyer planlaması yoluyla, iş tasarımı ve teknolojik değişikliklerden kaynaklanan gelecekteki ihtiyaçları karşılamak için iş genişletme başlatılabilir. Aynı zamanda daha yüksek üretkenlik ve organizasyonel gelişim elde etmeye yardımcı olur.
Daha memnun ve üretken çalışanlar aracılığıyla kariyer planlaması, insan kaynaklarının daha iyi şekillenmesini sağlar. Ayrıca gelecek vaat eden kişilerin, daha büyük sorumluluklar üstlenmek zorunda kaldıkları ve hak ettikleri güzel bir ücret alabilecekleri görevlere yükselmeleri için onları donatacak deneyimler edinmelerini sağlar. İnsan Kaynakları Planlaması
Kariyer planlaması, bireysel ve organizasyonel ihtiyaçların entegrasyonunu amaçlar. Çalışanlar hakkında örgütsel gelişim için kullanılabilecek olumlu özellikleri tanımlar. Kişilik ve mesleki/ profesyonel hedefler arasındaki ilişkiyi ve bunların organizasyonel misyon ve hedeflerle nasıl hizalanabileceğini anlamaya yardımcı olur.
Çalışanlara rehberlik ve cesaret vermek potansiyellerini gerçekleştirir. Aynı zamanda kişisel ilgi alanlarının, yeteneklerinin, güçlü ve zayıf yönlerinin ve bunların kariyerlerle nasıl ilişkili olduğunun belirlenmesini sağlar.
Amaçları
Kariyer planlaması iki amaca ulaşmaya çalışır.
- Bireylerin mevcut veya gelecekteki organizasyonel iş talepleriyle eşleşmesine yardımcı olmak, böylece bireyler yerine getirmeyi deneyimleyebilir ve organizasyon doğru zamanda, doğru yerlerde, doğru kişilere sahip olabilir.
- Bireylerin değişin ve artan sorumluluklara sahip örgütsel faaliyetlerde deneyim kazanmalarına yardımcı olmak
Bir çalışanın daha yüksek pozisyonlara çıkması için farkındalığını sınırlı görevinin ötesine genişletmesi gerekir. Bu fırsat, kariyer yolu planlamasıyla sağlanır. Kariyer yolları çizelgeleri, farklı iş görevlilerindeki görevliler için hazırlanır.
Bu çizelgeler, yeni bir katılımcının belirli bir süre içinde taşınacağı pozisyonların haritasını çıkartacaktır. Bu tür kariyer yolları, tüm çalışanların aynı fırsata maruz kalmaya sahip olması için çizilir.
Bireysel tercihlere veya benzersiz endişelere uyak için istisnalar yapılabilir, bu tür değişikliklerin ne anlama gelebileceği anlaşılır. Örneğin, bir kadrodan diğerine terfi için, en az iki farklı fonksiyonel departmanda tecrübe sahibi olunması gerektiği, bu nedenle bir çalışanın hareket etme teklifini kabul etmemesi durumunda dezavantajlı durumda olabileceği öngörülebilir. Dezavantajı kabil edebilir çünkü belirli bir alanda uzmanlaşmak istediği için ya da bu terfi kendince uygun değildir.
Kariyer Planlamanın Öne Çıkan Özellikleri
Kariyer planlama, kişinin kariyer hedeflerini ve bu hedeflere giden yolu seçtiği sistematik süreçtir. Organizasyon açısından bakıldığında, çalışanların organizasyonun ihtiyaçları bağlamında kapasiteleri açısından kariyerlerini planlamalarına yardımcı olmak anlamına gelir.
İstihdam aşamasından emeklilik aşamasına kadar, çalışanlar için kurumsal bir kariyer hareketi ve büyüme fırsatları sistemi tasarlamayı içerir. Planlanan gelecek pozisyonları doldurabilecek kişiler belirlenir ve bu pozisyonları almaya hazırlanır.
Kariyer planlama, genç çalışanların tüm kariyerinin haritasını çıkarmak için kullanılan bir yönetim tekniğidir. Bireysel bir çalışana, beş yıl veya on yıl sonra organizasyonda nerede olacağını ve bir organizasyonda büyüme olanaklarının ne olduğunu söyler.
Kariyer planlamasının göze çarpan özellikleri şunlardır.
- Kariyer planlama bir olaydan ziyade insan kaynaklarını geliştirme sürecidir.
- Sürekli değişen ortam nedeniyle, sürekli bir süreçtir.
- Kendi başına bir amaç değil, insanları optimum sonuç elde etmek için yönetmenin bir yoludur.
- Çalışanlarına kariyerlerini planlamada, bilgi ve becerilerini geliştirip kullanmada rehberlik ve danışmanlık sağlamak, kuruluşun sorumluluğundadır.
- Ve son olarak kariyer planlamasının temel amacı, bireysel ihtiyaçların ve organizasyonel ihtiyaçların bütünleştirilmesidir.
Çalışanların hedeflerine ulaşma yolunda, kariyer yollarını göstermelerine yardımcı olacak kariyer programını geliştirirken, bireylerin hem kısa hem de uzun vadeli hedeflerini ve isteklerini dikkate almak, organizasyon açısından çok önemlidir. Kariyer yollarının gelişimi çalışanlara, düşük düzeyli kariyerden üst düzey kariyere kadar kendini geliştirme imkânı sunar.
Kariyer Planlamasının 8 İlkesi
Sistematik kariyer planlaması, kuruma olduğu kadar bireye de çok sayıda fayda sağlamaktadır. Bu tür faaliyetlerin başarılı olması için bir dizi adım atılmalıdır. Bunlar;
- Kariyer planlaması için etkili, tutarlı olma çabaları, üst yönetimden destek ve yardım alınmalıdır.
- Kurumsal hedefler açıkça belirtilmelidir. Yönetim, kurumsal hedeflerden emin değilse, insan kaynakları için uygun hedefler geliştirmek mümkün değildir.
- Gelecek vaat eden çalışanlar kadar yöneticiler için de uygun ödüller olmalıdır. Çalışanlar, yeteneklerini genişletmeye istekli hale gelmeli ve yöneticiler, koçluk yapmaya, danışmanlık yapmaya ve bilgilerini çalışanlarla paylaşmaya istekli olmalıdır.
- Çalışanları en uygun işe yerleştirmek için her türlü çaba gösterilmelidir. Yetenekli bir çalışan standartlarının altında bir işe yerleştirilirse, fırsat bulur bulmaz hayal kırıklığı içinde işten ayrılacaktır.
- Farklı çalışanlar için kariyer yolları açıkça belirlenmelidir. Yetenekli kişiler için hızlı terfiler yapılmalıdır.
- Kariyer planlama çabaları, çalışanların ve organizasyonun değişen ihtiyaçları göz önünde bulundurularak sürekli olarak yürütülmelidir.
- Çalışanların kariyer hareketlerinin bir kaydı tutulmalı ve kimin nereye gittiğine dair periyodik değerlendirme yapılmalıdır.
- Tüm çalışanların bunlardan haberdar olması için organizasyondaki kariyer fırsatlarının tanımı yapılmalıdır.
Son Olarak;
Kariyer planlaması yapmanın çıkış noktası kendini tanımaktır. Ben nasıl bir insanım? Hangi becerilere sahibim? Değerlerim ve ilgi alanlarım neler? Güçlü yönler ve sınırlamalar nelerdir?
Kişi, becerilerini, ilgi alanlarını ve değerlerini, kariyer fırsatları ile ilişkilendirmelidir. Kişisel gücünü, zayıf yönlerini, ilgi alanlarını ve değerlerini değerlendirdikten, iş trendleri ve fırsatları hakkında bilgi edindikten sonra, kariyer planlama hedefleri uygun şekilde oluşturulabilir.
Bu, kısa vadeli, orta ve uzun vadeli hedeflerin belirlenmesini gerektirecektir. Kariyer planlaması sürecinde büyümeye yol açan hedefler, bireyin şeni beceriler ve bakış açıları kazanması için zorlayıcı, kişinin yetenekleriyle tutarlı ve kendi imajıyla uyumlu olmalıdır.
