Her işçinin gün içerisinde ve belirli dönemlerde dinlenme ve tatil hakları bulunmaktadır ve bu haklar Anayasamızın Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı 50/3. maddesinde güvence altına alınmıştır.
Ayrıca 1924 senesinde Hafta Tatili Kanunu ve 1981 senesinde Ulusal Bayram ve Genel tatiller Hakkında Kanun’da tatil hakkı ve dinlenme hakları da ayrıntılı hükümlerde belirtilmiştir.
Ulusal metinlere de bakıldığında, Avrupa Birliği’ne üye ülkeler çalışanlara ücretli tatil imkânı sunmaktadır.
Bu düzenlemelerin temel amacı, işçiye ücretinden herhangi bir kesinti yapmadan tatil ve dinlenme imkânı sunmaktır. İşçinin ücretli izinle birlikte, çalışma yaşamındaki stres ve yorgunluğu üzerinden atması ve aile ve sosyal çevresiyle birlikte daha huzurlu bir tatil geçirmesi ve sosyal çevreyle bütünleşmesi amaçlanmaktadır.
İşçi, tatil ve dinlenme zamanında yevmiye kaybı uğramayacak ve geçim endişesi duymadan dinlenip tatilini yapacaktır.
ARA DİNLENMELERİ
Ara dinlenmesi, işçinin günlük çalışma sırasında dinlenmek, yemek ve içmek gibi ihtiyaçlarının karşılanması için zorunlu olan izinlerdir.
Bu dinlenme sırasında işçiler kural olarak serbesttir. Bu izinlerini ister işyerinde ister işyeri dışında da kullanabilirler. Ancak, bu dinlenme süresinde işçinin işyeri dışına çıkması işyeri gereklerine aykırı ve tehlikeli bir durum oluşturuyorsa, işveren, yönetim hakkına dayanarak işçinin işyerinde kalmasını emredebilir ancak dinlenme için gerekli şartları da sağlamalıdır.
Ara dinlenmeleri çalışma sürelerinden saylanmaz, ancak bu dinlenme süresi içinde işçi çalışmak durumunda kalırsa, bu çalışma süresi olarak kabul edilir ve haftalık çalışma sınırı aşılırsa da işçiye zamlı ücret ödenmelidir.
Yargıtay kararına göre, bir işçi ara dinlenmesinde çalışmaz ancak işverenin emir ve talimatlarını bekleyerek geçirmişse, bu çalışma süresinden sayılır.
Ara dinlenme süreleri işin gereklerine ve yerin geleneklerine göre düzenlenir. Yasal ara dinlenme süreleri;
- Dört saat ve dört saatten daha kısa süreli yapılan işlerde 15 dakika,
- Dört saatten 7,5 saate kadar (7,5 saatte dâhil) 30 dakika,
- 7.5 saatten fazla süreli işlerde ise 1 saat ara dinlenmesi verilmelidir.
Ara dinlenmesi, bir işyerindeki işçilere aynı ya da farklı saatlerde kullandırılabilir.
Ücretli Tatiller
İşçi ara dinlenme süresinde çalıştırılmadıysa herhangi bir ücrete hak kazanamaz ancak ücretli tatiller olan hafta tatili, ulusal bayram ve yıllık ücretli izinlerde, işçinin herhangi bir çalışması olmasa bile tatil dönemlerindeki ücretlerinde herhangi bir kesinti yapılamaz. Yani ücretini almaya hak kazanır.
İş Kanunu 45.maddede bu haklar güvence altına alınmıştır ve sadece işçi lehine değiştirilebilir.
HAFTA TATİLİ
İlk olarak dini sebepler daha sonraları da sanayi devrimi ile meydana gelen sosyal sebeplerden dolayı haftada bir gün tatil yapılması kararlaştırılmıştır.
Hafta Tatili Kanunu, Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun ile İş Kanunu 46.madde ve Anayasanın 50.maddesi işçilere hafta tatili imkânı sağlamıştır.
Hafta Tatili Kanunu’na göre; on bin ve fazla nüfuslu şehirlerde imalathane, fabrika, tezgâh, dükkân, mağaza, yazıhane, ticarethane gibi kurum ve kuruluşların, haftada bir gün tatil yapmaları ve ticari faaliyetlerine ara vermeleri gerekmektedir.
Nüfusu 10 binden az belediyelerde ise hafta tatili belediye meclislerinin ilan ve kararına bağlıdır.
Toplum ihtiyaçlarının karşılandığı ve sürekli çalışılması zorunlu olan hastaneler, eczaneler, dispanserler, su, elektrik, doğalgaz ve telefon şirketleri, vapur, tramvay, oteller, fotoğrafçılar, turistik ve hediyelik eşya satışı yapan yerler ve lokantalar ile işin durması sonucu bozulabilecek madde imal eden fabrikalar bu kapsam dışındadır.
Eğer işçi fabrika ya da maden ocağında çalışıyorsa, bekçilik, kapıcılık, alet ve cihaz temizliği yapılıyorsa, Pazar günü çalışma durumunda işçiye hafta içinde başka bir gün 24 saat kesintisiz izin verilmelidir.
Ticari ve sınaî işletme çalışanları haftada 6 gün çalışabilir. Çobanlar, ormancılık işçileri, avcılık, balıkçılık, ziraat ve benzeri işlerde çalışanlar bu hükümden yararlanamaz.
Ulusal bayram ve Genel Tatiller Kanunu’na göre hafta tatili pazar günüdür. Ancak pazar günü işçi çalışmak zorunda ise bu tatil hafta içi bir gün de kullandırılabilir. Bu izin 24 saat kesintisiz olmalı ve işçi o gün işe çağrılmamalıdır. Çalışmalar posta halinde yapılıyorsa, işçilere 24 saatten az olmamak kaydıyla haftanın bir günü nöbetleşe olarak izin verilmelidir.
Hafta Tatili Ücreti
İşçinin çalışmadığı halde, kanunen çalışma süresinden sayılan zamanlar,
Günlük ücret ödenen ya da ödenmeyen ve kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri süreleri,
İşçiye evlenmesi, evlat edinmesi, ailesinden birinin vefatı halinde 3 gün, eşinin doğum yapması halinde 15 gün ücretli izin süreleri,
Bir haftalık süre şartıyla, işveren tarafından verilen diğer izinlerle, hekim tarafından verilen hastalık ve dinlenme izinleri, işçi çalışmış saylanarak hesaba katılır.
İşveren, işçinin rızasını da alarak hafta tatilinde de çalıştırılırsa işçi, o günlük ücretinin yanında ücretinin 1,5 katını almaya hak kazanır. Yani hafta tatilinde çalışan işçinin ücreti, aldığı günlük ücretin 2,5 katı olmaktadır.
Saat ücreti ile çalışan işçinin tatil günü ücreti, saat ücretinin 7,5 katıdır.
Ulusal bayram ve genel tatile rastlayan hafta tatilinde çalışmayan işçiye hafta tatili ücreti ödenmez. Hafta tatilinde çalıştırıldığının ispat yükümlülüğü şahit, puantaj kayıtları gibi her türlü delil işçiye, hafta içinde bir gün izin verildiği veya işçinin ücretinin ödendiğinin ispatı işverene aittir.
