Personel Maliyeti Hesaplamak
İşletmeler için en önemli amaç kâr elde etmektir. Kâr elde etmenin yolu ise gelirin giderlerden daha fazla olmasıdır. Gider kalemleri içinde yer alan personel giderleri işletmeler için en fazla maliyetin olduğu kalemdir. Bir personel işletmeye ücret, SGK ve vergilerle oldukça fazla maliyet oluşturabilir. Bu nedenle kâr elde etmek isteyen işletmeler personel giderleri hesaplamalarına dikkat etmelidir.
Brüt Maaş Nasıl Hesaplanır?
Bir personelin şirkete olan maliyetinin ilk kalemi brüt maaştır. Brüt maaşın hesaplanması için şu formülün uygulanması gerekir; Net Ücret + (İşsizlik Primi + SGK İşçi Primi)
Belirtilen formülle işletmeler bir personel için ödediği brüt ücreti bulabilir. Bir personelin işletmeye olan maliyetinin hesaplanabilmesi içinse brüt ücrete SGK işveren primi eklenir. Formülü şu şekildedir; Brüt Ücret + SGK İşveren Primi
İşletmeler için diğer bir soru işareti ise SGK ve işsizlik priminin nasıl hesaplanacağıdır.
SGK ve İşsizlik Primi Nasıl Hesaplanır?
Brüt ücret hesaplama aşamasında kullanılan SGK işçi primi ve işsizlik primi hesaplamaları işletmelerin hesaplaması gereken noktalardır. Hesaplamalar için kullanılan oranlar ise şu şekildedir;
- SGK primi için işçi payı %14, işveren payı %20,5’dir. Toplam oran %34,5’tir.
- İşsizlik primi için işçi payı %1, işveren payı %2’dir. Toplam oran %3’tür.
- Her iki primin toplamı %37,5’tir.
Gerekli kanun şartlarına uyan işverenler,SGK primi işveren payında 5 puanlık indirim sağlanır. Bu sayede %20,5 olan işveren payı %15,5 olur.
İşletmeler için prim ödemelerinde taban ve tavan ücreti uygulaması yapılır. Açıklanan kurallara göre Ocak 2021 ve Aralık 2021 arasında uygulanabilecek taban ücret 3.577,50 TL’dir. Tavan ücret ise 26.831’40 TL’dir.
İşçi için gelir vergisi hesaplaması
İşçi ücretleri için işletmeler gelir vergisine tabi tutulur. İşletmeler gelir vergisini personelin ücretin keserek devlete öder. Personellerin ücretinden kesilen gelir vergisi hesaplaması ise vergilendirilecek ücret tutarı ve vergi tutarı olmak üzere iki hesaplama ile yapılmaktadır.
Vergilendirilecek ücret tutarı hesaplaması şu şekildedir; Brüt Ücret – (SGK İşçi Primi + İşsizlik Primi)
Vergi tutarı hesaplaması ise şu şekildedir; Vergilendirilecek Ücret Tutarı * Gelir vergisi oranı
Net Maaş Hesaplanması
Net maaş işletmelerin personellere ödedikleri parayı ifade etmektedir. Personellerin brütücretlerinden habersiz olarak ellerine kalan paraya net maaş denmektedir. Net maaş ücreti için belirtilen taban ücret 2.943,00 TL’dir. İşletmelerin bir personelin met maaşını hesaplayabilmesi için belirlemesi gereken ücretlerin hepsi anlatılmıştır. Bu nedenle işletmeler net maaş hesaplamasını yapabilirler.
Net maaş hesaplaması için işletmelerin bilmesi gerekenler taban ücret, SGK işçi primi, işsizlik fonu oranı, gelir vergisi matrahı, gelir vergisi, damga vergisi, ücrete uygulanan kesintilerin toplamı ve asgari geçim indirimidir.
İşletmeler brüt ücretten kesintileri çıkarıp, asgari geçim indirimini ekleyince net ücrete ulaşır. Bir örnek vermek gerekirse taban ücreti3.577,50 TL olan bir personelin net ücreti 2.825,90 TL’dir.
2.825,90 TL net ücretle çalışan bir personelin işletmeye maliyeti ise 4.382,44 TL’dir.
Konu hakkında daha detaylı bilgi için: Net ve Brüt Maaş Hesaplama inceleyebilirsiniz.
İşçilik Maliyeti Özellikleri
Personeller işletmeler için maliyet oluşturur. Ancak diğer gider türlerinden oldukça farklı maliyet özelliklerine sahiptirler. Bu nedenle işletmelerin işçilik maliyet özelliklerini bilmeleri önemlidir. Bir personelin maliyet özellikleri şu şekildedir;
- İşçilik maliyetlerinde stok yapılma özelliği bulunmamaktadır. İşletmelerin malzeme giderlerinde stok yapma özellikleri olmasına karşın personellerin sözleşmelerinde gerekli maddelerin yer alması halinde personel fiilen işletmede bulunmasa bile işgücü maliyetleri işlemeye devam eder.
- İşgücü maliyetleri yapılan işlerle doğru orantılı olan bir maliyete sahip değildir.
- İşçilik maliyetleri işletmeleri doğrudan etkileyen bir maliyet türüdür.
- İşçilik maliyetleri personeller için bir gelir olduğu için işletmelerin geliri hesaplanması ve zamanında ödenmesi yükümlülüğü bulunmaktadır.
- İşçilik maliyeti hesaplamaları muhasebe departmanları için oldukça fazla iş bölümü gerektirir:
- İşçilerin belirli bir dönemde hak ettiği ücret ödemesinin hesaplanması ve ödenmesi için muhasebe departmanı çalışmaktadır.
İşçilik Maliyetini Oluşturan Ücret ve Ekler Nelerdir?
İşletmeler için oldukça önemli olan personel maliyetleri oluşturan ücret ve ekler bulunmaktadır. İşçilik maliyetleri esas ve ekleri olmak üzere iki gruba ayrılan maliyetlerden oluşur.
- Normal mesai ücretleri
- Fazla mesai ücretleri
- Fazla mesai primleri
- Ürerim primi
- Yıllık izin ücretleri
- Gece zammı vardiya primi
- İhbar tazminatı
- Resmi ve ulusal bayram tatil ücretleri
- Kıdem tazminatı
- Yolluklar
- Toplu iş sözleşmesi zam farkları
- İkramiyeler
- 6772 sayılı kanun kapsamında ödenen ücretler
- Başarı ikramiyeleri
- Kıdem teşvik ikramiyeleri
İşletmeler aynı zamanda personellerine sosyal yardım ödemelerinde bulunabilir. İşletmelerin personelleri için sosyal yardım ödemelerinde bulunmaları işçilik maliyetlerine etki etmektedir. Bir işletmenin personellerine uygulayacağı sosyal yardım ödemeleri şu şekildedir;
- Sosyal sigorta işveren payı
- Tasarrufu teşvik işveren payı
- Konut ve kira ödemesi yardımı
- Çocuk zammı
- Aile yardımı
- Yakacak yardımı
- Giyecek, yiyecek ve içecek yardımı
- Doğum, evlenme ve ölüm yardımları
İşletmeler için en önemli maliyet kalemini oluşturan personel giderleri oldukça dikkat edilmesi gereken gider türüdür. Bir işletmenin kâr elde edebilmesi için personele ihtiyacı vardır. Doğru personeli doğru pozisyon için seçen işletmelerin personeller sayesinde gelirleri artacaktır. Dolayısıyla giderleri olsa bile personeller işletmelere daha çok gelir sağlayacaktır. Bu nedenle bir işletmenin işçilik giderlerini azaltmak istemesi halinde doğru pozisyonda olmayan personelini bulması gerekir. Doğru personelin seçilmesi ise işletmelerin insan kaynakları departmanının sorumluluğundadır. Bu nedenle işletmeler doğru personel seçiminde insan kaynakları departmanında çalışan sorumlu kişilere isteklerini anlatmalıdır. Doğru personeli seçen işletmeler sağladıkları kâr ile birlikte gerekli giderin önemsiz olmasını sağlayabilir. Aynı zamanda işletmelerin personellerini işe alma aşamasında net ve brüt ücretini belirtmesi gerekir. Brüt ücretinin farkında olmayan personellerin işi kabul etmeleri halinde net ücreti öğrenince sorun yaşama ihtimali bulunmaktadır. Bu durumun önüne geçebilmek için personellerin bilgilendirilmesi oldukça önemlidir.
Personel maliyetlerinin hesaplanmasında ise muhasebe departmanına oldukça fazla görev düşmektedir. Departman sahip olduğu çalışanlarıyla iş bölümü yoluyla personellerin maliyetlerini hesaplamaktadır. Hesaplamalarda yaşanacak bir aksilik işletmeler için önemli bir soruna yol açabilir. Muhasebe departmanının dikkat etmesi gerekenler arasında kanunlarla belirtilmiş şartlara uymaları halinde alacakları indirimlerdir. Şartların uygulanıp uygulanmadığının kontrol edilmesi ve hesaplamalarda gerekli indirimlerin göz önüne alınması önemlidir. Bu nedenle bir personelin işletmeye olan maliyetinin hesaplanmasında insan kaynakları departmanından daha çok muhasebe departmanı önemlidir.
İşletmelerin departmanlarının hesaplamalarıyla personel giderlerini azaltmak isteyen işletmelerin izlemesi gereken yollar bulunmaktadır. Personel giderlerinin fazla olduğunu düşünen işletmelerin ilk seçenekleri küçülmeye gitmektir. Bu durumun anlamı ise personel çıkarılmasıdır. İşletmelerde doğru personelin doğru pozisyonda çalışmaması halinde gider kalemleri oldukça fazla olacaktır. Bu nedenle küçülmeye giden işletmeler personel çıkarılması işlemlerine başlar. Bu durumda dikkat edilmesi gereken durum ise işten çıkarılması gereken personeli bulmaktır.
İşletmelerin personel maliyetlerini azaltma yöntemlerinden biri ise sosyal yardım ödemelerini azaltmaktır. Bu durum personelleri zor bir duruma sokarak motivasyon kaybına yol açabilir. Konut ve kira yardımı, konut yardımı, giyecek yardımı gibi sosyal yardım ödemelerinin azaltılmasıyla işletmeleri personel giderlerini azaltması mümkündür.
İşletmelerin bu durumlara dikkat etmesi halinde personel giderlerini azaltması mümkündür.
